Intelligentie is een breed en omstreden onderwerp in de psychologie. Ik was benieuwd naar de ideeën van studenten hierover. Daarom vroeg ik aan het begin van het college onderwijspsychologie (met als thema 'individuele verschillen') de aanwezige studenten om (via een Google Form) het begrip intelligentie te beschrijven in maximaal drie steekwoorden. Google Forms werkt hier prima voor: het is toegankelijk vanaf vrijwel elk denkbaar apparaat (in de collegezaal vooral notebooks en telefoons), en er is geen limiet aan het aantal deelnemers (Socrative is mooi maar heeft een limiet van 50 invullers). Ongeveer 85 studenten vulden steekwoorden in. De lijst die dat opleverde heb ik gepaste in een text editor en enigszins opgeschoond (komma's eruit en termen onder elkaar zetten, met name). Van het eindresultaat van 200 steekwoorden heb ik op tagcrowd.com een eenvoudige tag cloud gemaakt met als parameters: maximaal 80 termen, en termen moesten minimaal tweemaal voorkomen in de lijst. Het resultaat staat hieronder.
Wat valt op? Ten eerste, dat het lastig is om een goede tag cloud te maken. De term 'intelligentie' staat erin omdat die vaak in combinatie met bijvoeglijke naamwoorden ('meervoudige') voorkomt. Ten tweede, dat een aantal steekwoorden eigenlijk niet echt een uitleg van het begrip intelligentie zijn, maar meer een andere manier om hetzelfde te zeggen. Neem de term 'iq', die het vaakst wordt genoemd. IQ is op zichzelf een betekenisloze term die haar betekenis slechts ontleent als getal voor de mate van intelligentie. Hetzelfde geldt voor een begrip als 'slim' dat in zekere zin een circulaire definitie van intelligentie is.
Als we dergelijke begrippen wegfilteren blijven een paar steekwoorden over die samen een (naar mijn idee) aardig beeld geven van intelligentie: aanpassingsvermogen, creativiteit, inzicht, en kennis. Of bestaande intelligentietests in staat zijn om al deze aspecten evenwichtig te meten is een ander verhaal.
